لطفی در این برنامه درباره کمانچه و کمانچه نوازی به سخنرانی، نواختن ساز و پرسش و پاسخ با حاضران پرداخت.
به گزارش همشهری آنلاین، محمد رضا لطفی اگرچه در دو دهه اخیر چندین بار به ایران آمد و برخی از کارهای وی نیز با مجوز مرکز موسیقی به بازار موسیقی عرضه شد، اما از سال‌های اولیه دهه شصت که کانون چاووش از هم پاشید، و وی به خارج از ایران مهاجرت کرد، تابه امروز حضور صحنه‌ای رسمی در تالارهای ایران نداشت و این نخستین برنامه‌ای است که وی به شکل رسمی و با اعلام قبلی در آن حضور می‌یابد.
اگرچه این حضور پیش از این از سوی لطفی و در گفتگو با روزنامه همشهری اعلام شده بود و وی وعده داد که در سال 85 کنسرت‌های دوره‌ای خود را آغاز کند.
لطفی دراین نشست پس از ارائه تاریخچه مختصری از ساز کمانچه به دسته بندی مکاتب گوناگون این ساز پرداخت و گفت که یکی از دلایل تفاوت صدای سازها، ازجمله ساز کمانچه، به فرهنگی و گویشی بازمی‌گردد که نوازنده در آن زیست می‌کرده است.
لطفی فرهنگ و زبان کردی و ترکی را مثال زد و با اشاره به اینکه در دوران قاجار این لحن‌ها بیشتر به چشم می‌آمد به بزرگانی چون سید احمد خان، اقبال آذر، تاج و ظلی اشاره کرد و گفت: وقتی زنده یاد ظلی می خواند ، شنونده می فهمید که زبان مادری وی فارسی است، اما وقتی حسین خان نایب السلطنه ( معروف به حسین خان حنجره دریده ، به دلیل آنکه صدایی بسیار قوی و بالایی داشت) می خواند و یا مرحوم اقبال آذر، شنونده می‌فهمید که وی زبانی غیر فارسی دارد و لهجه در آوازش به خوبی مشهور بود.
وی همچنین از خوانندگان دیگر قاجاری نام برد که در خواندن آواز لهجه داشتند و افزود: در تهران اگر چه لهجه خاصی نداشت، اما صدای زیر بسیار محسوس بود و نقش مهمی در ساز و آواز ایفا می‌کرد. همانند تهران، اصفهانی زبان‌ها هم لهجه دارند، اما چون فارس زبان هستند، لذا لهجه آنها در ساز و صدایشان مشهود نیست.
لطفی سپس این تفاوت‌ها را به دو نوع تقسیم کرد و گفت: درکل می‌توان گفت آنهایی که ساز می‌زدند و آنهایی که آواز می‌خواندند یا زبان مادری آنها فارسی بود و یا غیر فارسی.
وی همچنین مراد خود از این دسته بندی را ارزشی ندانست و گفت که تنها می خواهد به فهم بیشتر از نوازندگی و خوانندگی در موسیقی سنتی ایران مدد رساند و علاقه‌مندان را به این تفاوت‌ها توجه دهد و خاستگاه هر یک را بیان کند.
لطفی در تأیید دیدگاه خود مبنی بر وجود لهجه در ساز و آواز به چند مورد خاص اشاره کرد که از جمله آنها ساز استاد جلیل شهناز، استاد حسن کسایی است که کشش‌های لهجه اصفهانی را در صدای ساز خود نیز بروز می‌دهند.
لطفی سپس به تقسیم‌بندی مکاتب کمانچه‌نوازی پرداخت و با اشاره به خاندان فراهانی که بناگذار موسیقی ردیفی بوده‌اند گفت: در دوره خاندان فراهانی دو تیره در سازها و نوازندگان، ازجمله کمانچه، به چشم می‌خورد که اولی تیره ردیفی و دومی تیره مجلسی بود.
این آهنگساز و نوازنده سپس با به دست گرفتن کمانچه به توضیح درباره ساختمان کمانچه و آرشه و مختصات آن گفت: همچنانکه مضراب در تار لهجه را ایجاد می‌کند، در کمانچه هم این نحوه به دستگیری آرشه و نوع آرشه‌کشی‌است که لهجه را ایجاد می‌کند.
لطفی سپس به چگونگی ورود ویلن به ایران پرداخت و گفت: در ابتدا به دلیل محبوبیت کمانچه ویلن چندان مورد اقبال قرار نمی‌گرفت. بر همین بنیان گفتند که چه بکنند که مردم ایران به این ساز علاقه‌مند شوند، چاره کار را در این دیدند که تعدادی ساز به فرانسه سفارش دهند که ویلن پوستی باشد و صدایی شبیه کمانچه داشته باشد.
وی سپس گفت: استاد ابوالحسن صبا، استاد پرویز یاحقی و مرحوم علی اصغر بهاری سه نوازنده‌ای بودند که استیل و شیوه کمانچه‌نوازی را روی صدای ساز ویلن پیاده کردند.
وی از شاگردان مرحوم صبا رحمت الله بدیعی (معروف به صبا کوچولو) و محمود تاجبخش را بیشتر از دیگران به مکتب نوازندگی صبا نزدیک دانست.
لطفی پس از این سخنان به اجرای قطعاتی در دستگاه سه گاه با کمانچه پرداخت.
بخش دوم برنامه به پرسش و پاسخ حاضران درباره تاریخ کمانچه، شیوه‌های کمانچه‌نوازی و برخی پرسش‌های دیگر اختصاص داشت که لطفی به پرسش‌ها پاسخ گفت.
حاشیه های کنسرت
* برنامه پژوهشی از سوی موسسه آوای مهربانی تدارک دیده شده بود که پیش از این نیز برنامه‌های ماهانه‌ای را با همکاری انجمن موسیقی ایران در همین مکان برگزار کرده بود.
عمده برنامه‌های این مرکز به بررسی و نقد موسیقی سنتی ایران در دوره قاجار اختصاص داشته‌است.
* جمعیت حاضر در سالن بسیار زیاد بود و برخی روی پلکان و یا در راهرو به سخنان لطفی گوش می‌دادند.
* لطفی در هنگام سخنرانی از تمامی امکانات خود همانند ساز و آواز بهره گرفت تا بتواند به مفاهیم را دقیق انتقال دهد.
* سالن پس از اجرای کمانچه‌نوازی لطفی خلوت‌تر شد و در بخش دوم که به پرسش و پاسخ اختصاص داشت، فضایی برای نشستن بود.
* دست اندرکاران برنامه از ورود دوربین و حتی برخی از خبرنگاران به برنامه جلو گیری کردند.
یکی دو خبرنگار هم به دلیل آنکه نامشان درفهرست نبود نتوانستند خود را به برنامه برسانند.
* در راهروی انتظار برنامه‌های قبلی موسسه آوای مهربانی به صورت سی دی به فروش می‌رسید.
